Η εκπομπή της Τετάρτης:Η αποδόμηση του Αγίου Όρους

Από την Πέμπτη μέχρι την Κυριακή το βράδυ βρέθηκα στο Άγιο Όρος για να δω και να ακούσω από κοντά μοναχούς τους οποίους εκτιμώ και να συζητήσω μαζί τους το θέμα της μονής Βατοπαιδίου. Μάλλον αφορμή στάθηκαν τα όσα έρχονται στο φως της δημοσιότητας ως δραστηριότητες της μονής.
Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό.
Πηγαίνω κατά καιρούς στο Όρος από το 1975. Δεν θα μπορούσα να πως πώς γνωρίζω σε βάθος τα τεκταινόμενα- αυτό, ίσως κανείς δεν θα μπορούσε να το ισχυριστεί διότι το Όρος έχει μια ιστορία εξαιρετικά περίπλοκη- αλλά μια εικόνα διαχρονική διατηρώ.
Με λίγα λόγια στο Όρος δεν διέκρινα, πλέον, τίποτε από την παλιά πνευματικότητα και ευσέβεια, που κατά την ταπεινή μου γνώμη διατηρούσε.
Η αγωνία όλων, ή σχεδόν όλων για να μην αδικήσω ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις πατέρων, είναι η υλική επιβίωση. Από την κορυφή ως τη βάση. Υποτίθεται πως ο λόγος για τον οποίο γίνεται κάποιος μοναχός είναι ένα άλλο πρότυπο ζωής. Λιτό, ξένοιαστο από τις υλικές δεσμεύσεις της ζωής, αφοσιωμένο στην προσευχή και τη νηστεία, σε μια διαρκή αναζήτηση του θεού σε κάθε κίνηση και κάθε προσπάθεια του μοναχού, χωρίς τις ανέσεις της κοσμικής ζωής. Αυτή η άσκηση, έλεγαν οι Πατέρες, σε φέρνει κοντύτερα στο Θεό. Άλλωστε, αυτή η λιτότητα και η στέρηση είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ασκητικής ζωής μαζί με την ταπεινοφροσύνη και την υπακοή.
Ακόμη και αν ο ηγούμενος Εφραίμ ή οποιοσδήποτε άλλος αγιορίτης έχει δίκαιο ως προς το νομικό σκέλος των κατηγοριών που του προσάπτουν, όλη η δραστηριότητά του, όπως έχει καταγραφεί το τελευταίο διάστημα, έχει κάποια σχέση με τις αναζητήσεις ενός μοναχού, όπως περιγράφηκαν παραπάνω;
Κατά την παραμονή μου στο Όρος πραγματοποιήθηκε και η διπλή Ιερά Σύναξη, η συνάντηση δηλαδή, των ηγουμένων και των αντιπροσώπων των είκοσι μονών. Και λέω είκοσι διότι ακόμη και η Μονή Εσφιγμένου εκπροσωπήθηκε από τη διορισμένη ηγεσία της και όχι φυσικά από τους έγκλειστους εδώ και χρόνια μοναχούς της Μονής.
Τη μονή Ιβήρων εκπροσώπησε στη σύναξη ο προηγούμενος ηγούμενός της ο πατήρ Βασίλειος Γοντικάκης, από τις εμβληματικές φυσιογνωμίες του Όρους, με διδακτορικό από τη Σορβόννη. Ο πατήρ Βασίλειος, αφού διετέλεσε ηγούμενος της μονής Σταυρονικήτα την κρίσιμη περίοδο που εμφανίσθηκε το κίνημα των νεοορθόδοξων, ανέλαβε το μεγάλο αλλά κατεστραμμένο μοναστήρι της Ιβήρων το οποίο κατάφερε να αναστηλώσει και να το καταστήσει ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα στο Όρος.
Ο πατήρ Βασίλειος με την έναρξη της σύναξης ζήτησε σε αυστηρό ύφος από τον ηγούμενο Εφραίμ να παραιτηθεί για να πάρει την απάντηση πως δεν παραιτούμε και να δείτε πως θα δικαιωθούμε δικαστικά. Λες και το πρόβλημα είναι νομικό και όχι αν η συμπεριφορά του πατέρα Εφραίμ συνάδει με την ιδιότητά του ως μοναχού και το αξίωμά του ως ηγουμένου.
Εν πάσει περιπτώσει στη σύναξη υπήρξαν διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά και ο ηγούμενος Εφραίμ είχε τους υποστηρικτές του.
Όσοι γνωρίζουν καλά τα αγιορίτικα λένε πως οι υποστηρικτές του Εφραίμ ήσαν κυρίως όσοι ηγούμενοι ή αντιπρόσωποι μονών έχουν σε εξέλιξη ανάλογες με του Βατοπαιδίου περιπτώσεις και ανησυχούν μήπως έρθει κάποτε η σειρά τους, έστω και αν χειρίζονται τις υποθέσεις τους με μεγαλύτερη διακριτικότητα.
Πριν τη σύναξη μόνο δύο μονές ήταν υπέρ του ηγουμένου της μονής Βατοπαιδίου. Όταν άρχισε η σύναξη ο συσχετισμός διαμορφώθηκε στο μισό μισό και στο τέλος της όλοι συμφώνησαν, ανεξαρτήτως του τι συζήτησαν, η ανακοίνωση που θα εκδώσουν να είναι ενωτική και να μη ληφθεί κανένα μέτρο κατά του Βατοπαιδίου αν και τόσο ο ηγούμενος Εφραίμ φοβόταν όσο και οι μοναχοί ανέμεναν το διορισμό μιας Ελεγκτικής Επιτροπής.
Λίγο η παράδοση του Όρους, που θέλει μετά τις συνάξεις να βγαίνει ενωτική ανακοίνωση, λίγο η διπλωματική δραστηριότητα του Εφραίμ ο οποίος το προηγούμενο βράδυ διανυκτέρευσε στη μονή Σταυρονικήτα, μιας από τις σφοδρότερες πολέμιους του Βατοπαιδίου μονές, το αποτέλεσμα ήταν η σύναξη να ολοκληρωθεί χωρίς καμιά κίνηση ή παρατήρηση. Μάλιστα, για να αντιληφθούμε πόσο εξισορροπιστικά κινείται το Όρος σε τέτοιες περιπτώσεις αρκεί να αναφερθεί πως ακόμη και για τη σύνταξη της ανακοίνωσης που θα εκδοθεί διορίσθηκαν ως συντάκτες της δύο ηγούμενοι με διαφορετική ο καθένας στάση απέναντι στο Βατοπαίδι.
Ο ηγούμενος της Σιμονόπετρας, ο οποίος διάκειται θετικά και ο ηγούμενος της Σταυρονικήτα, ο οποίος διάκειται αρνητικά.
Το αποτέλεσμα, όμως, αυτής της στάσης της σύναξης μπορεί να αποβεί μοιραίο για το Άγιο Όρος. Διότι η κρίση αυτή δεν είναι όπως οι παλαιότερες που περνούσαν χωρίς να αφήσουν αρνητικό αποτύπωμα στη συνείδηση του κόσμου.
Αγιορίτες οι οποίοι τις ημέρες που εμείς βρισκόμασταν στο Όρος είχαν βγει από τη μοναστική πολιτεία, όταν επέστρεψαν περιέγραφαν με τα μελανότερα χρώματα τον ειρωνικό τρόπο με τον οποίο τους αντιμετώπιζαν «έξω» οι πιστοί.
Αυτήν την παράμετρο δεν την έλαβε υπόψη της η ηγεσία του Όρους.
Η άλλη σοβαρή διαπίστωση είναι πως η απόφαση της Σύναξης έρχεται σε μεγάλη δυσαρμονία με το ίδιο το αίσθημα των απλών μοναχών.
Νωρίτερα, είχαμε συνεννοηθεί με αρκετούς αγιορίτες να μας μιλήσουν στην κάμερα και να μας εκθέσουν την άποψή τους για τα τελευταία γεγονότα που έφεραν το Όρος στο φως της δημοσιότητας. Αρνήθηκαν να το πράξουν μετά την απόφαση της Σύναξης. «Περιμέναμε- μας έλεγαν- η απόφαση να είναι πιο αυστηρή. Εμείς θα βγάλουμε το φίδι από την τρύπα;» Βεβαίως στο θέμα της σχέση κορυφής και βάσης, το Όρος είναι περισσότερο αυταρχικό ακόμη και από αρκετές αυταρχικές δημοκρατίες. Όταν οι μοναχοί φοβούνται να ανοίξουν το στόμα τους για τέτοια θέματα, και όταν η σύναξη αποφασίζει ακόμη και να απαγορεύσει συνομιλίες μοναχών με δημοσιογράφους για ποια δημοκρατία μπορούμε να μιλάμε;
Όλη αυτή η αντιμετώπιση του θέματος που προέκυψε, από την Ιερά Σύναξη του Αγίου Όρους μόνο καλό δεν μπορεί να του κάνει.
Το ζήτημα πλέον είναι που βαδίζει το Άγιο Όρος; Έχει να επιτελέσει κάποιο ρόλο και ποιος μπορεί να είναι αυτός; Γιατί ένας ακόμη διαχρονικός θεσμός με σημαντική συμβολή στην αναπαραγωγή της κοινωνίας μας υφίσταται αυτήν τη φθορά και αποδόμηση; Που οδηγούνται τα πράγματα; Μπορεί να βρεί μέρος έστω της παλιάς αίγλης του ή μια τέτοια προσπάθεια είναι μάταιη; Πότε άρχισε να αποδομείται το Όρος και ποια είναι τα βαθύτερα αίτια αυτής της αποδόμησης;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία θα επιχειρήσει να απαντήσει η εκπομπή της επόμενης Τετάρτης.

Π.Σαβ.